---

„Historia obecności” to unikalna, interdyscyplinarna monografia, która po raz pierwszy w tak szerokim zakresie analizuje obecność przekładów literatury żydowskiej – zarówno w jidysz, jak i po hebrajsku – w polskim życiu wydawniczym XX wieku. Autorka, Monika Jaremków, podejmuje się zadania odtworzenia i zinterpretowania dróg, jakimi utwory żydowskie trafiały do polskich czytelników, ukazując przy tym bogactwo kontaktów kulturowych, historycznych i społecznych między Polakami a Żydami.

Historia obecności. Przekłady literatury żydowskiej w polskim repertuarze wydawniczym w XX wieku. Oprawa miękka

Co znajdziesz w książce?

Publikacja została podzielona na cztery rozbudowane rozdziały, z których każdy obejmuje inny okres historyczny i ukazuje specyfikę przekładów żydowskiej literatury pięknej na język polski. Autorka nie ogranicza się do analizy tekstów – równie ważne są dla niej osoby tłumaczy, wydawców, redaktorów, a także kontekst społeczno-polityczny, który wpływał na intensywność i charakter wymiany literackiej.

Rozdział I. Długi wiek XIX, czyli o przekładach żydowskiej literatury pięknej na język polski do 1918 roku

W tym rozdziale Jaremków kreśli tło historyczne i kulturowe, wyjaśniając, jak przekłady literatury żydowskiej funkcjonowały w polskim środowisku wydawniczym jeszcze przed odzyskaniem niepodległości. Omawia pierwsze tłumaczenia dzieł religijnych, poezji i prozy, a także rolę przekładów w procesie polonizacji Żydów i ich akulturacji. Szczegółowo analizuje pierwsze próby spolszczania utworów jidysz i hebrajskich, a także recepcję wydawniczą tych tekstów i sylwetki pionierskich tłumaczy oraz wydawców.

Rozdział II. Bogactwo różnorodności — przekłady literatury żydowskiej w dwudziestoleciu międzywojennym

Drugi rozdział poświęcony jest okresowi II Rzeczypospolitej, kiedy to żydowska literatura piękna w przekładzie na polski przeżywała rozkwit. Autorka pokazuje, jak rozwijała się kultura żydowska w Polsce, jakie miejsce zajmowały przekłady w ofercie wydawniczej i jak zmieniała się ich tematyka oraz forma edytorska. W rozdziale znajdziemy także analizę tłumaczeń polskiej literatury na jidysz oraz hebrajski, a także omówienie najważniejszych serii wydawniczych, antologii i bibliofilskich wydań żydowskich autorów.

Rozdział III. Czy Pieśń uszła cało? O recepcji wydawniczej przekładów literatury żydowskiej po 1945 roku

Trzeci rozdział koncentruje się na powojennej obecności żydowskiej literatury w Polsce. Jaremków omawia wpływ zmian politycznych i społecznych na rynek wydawniczy, wskazuje na trudności i ograniczenia w publikowaniu przekładów, a także analizuje, jak zmieniała się recepcja literatury jidysz i hebrajskiej w kolejnych dekadach PRL i po 1989 roku. Rozdział zawiera także szczegółowe dane o tłumaczach, wydawcach i topografii wydań, pokazując, jak literatura żydowska była obecna w polskiej kulturze mimo historycznych zawirowań.

Rozdział IV. Nadrabianie zaległości? Przekłady żydowskiej literatury pięknej w Polsce w latach 1990–2000

Ostatnia część książki to analiza dynamicznych przemian po 1989 roku, kiedy polski rynek wydawniczy otworzył się na nowe inicjatywy i tematy. Autorka bada wzrost zainteresowania literaturą żydowską, pojawienie się nowych serii wydawniczych i antologii, a także zmiany w podejściu do tłumaczeń i ich promocji. Rozdział ten pokazuje, jak literatura żydowska stała się istotnym elementem dialogu polsko-żydowskiego i budowania nowej tożsamości kulturowej w Polsce.

Metodologia i źródła

Monika Jaremków wykorzystuje szeroką bazę źródeł: bibliografie narodowe, katalogi biblioteczne, archiwa, a także materiały prasowe i katalogi aukcyjne. Każdy rozdział wzbogacony jest analizą formalną i merytoryczną – od typologii publikacji, przez analizę najczęściej tłumaczonych gatunków i autorów, po omówienie roli ilustratorów i redaktorów. Autorka nie unika trudnych pytań o definicję literatury żydowskiej, jej miejsce w kulturze polskiej oraz o granice i wyzwania przekładu międzykulturowego1.

„Historia obecności” to pozycja obowiązkowa dla badaczy literatury, judaistów, historyków, bibliotekoznawców, tłumaczy i wszystkich zainteresowanych polsko-żydowskim dialogiem kulturowym. To także fascynująca lektura dla osób śledzących losy mniejszości narodowych w Polsce oraz przemiany rynku książki i kultury czytelniczej. Książka stanowi ważny wkład w badania nad wielojęzycznością, transferem kulturowym i rolą przekładu w budowaniu mostów między narodami.

O autorce:

Monika Jaremków – księgoznawczyni i judaistka. Kustoszka i kierowniczka biblioteki w Katedrze Judaistyki im. Tadeusza Taubego Uniwersytetu Wrocławskiego. Jej zainteresowania badawcze obejmują szeroko rozumianą kulturę książki, w szczególności żydowskiej. Miłośniczka wrocławskiego osiedla Księże Małe.

Powrót