W książce „Historia – Dialog – Literatura. Interakcyjna teoria procesu historycznoliterackiego” forsuję tezę radykalną. W moim przekonaniu historia literatury (i literatura) nie jest tym, za co brano ją najczęściej, nie jest ani historią rozwoju autonomicznych form rozsądnie ewoluujących ku czemuś w sensie artystycznym wyższemu i lepszemu – jak w wariancie formalistyczno-strukturalistycznym, ani dziejami perypetii literatury z tym, co wobec niej zewnętrzne: historią, polityką, społeczeństwem itp. – jak w tradycyjnej historii literatury wypracowanej na gruncie pozytywizmu. Książka ta przynosi propozycję alternatywnej teorii procesu historycznoliterackiego. Pisana w „praktycznej” części rozprawy – w której analizuję relacje Herlinga-Grudzińskiego, Różewicza, Konwickiego, Mrożka, Musiała i Witkowskiego z literaturą i osobą Gombrowicza – interakcyjna historia literatury jest interpretacyjna, intertekstualna, dialogowa, personalistyczna i politologiczna. Na płaszczyźnie metodologicznej moje podejście ma charakter interpretacyjny i intertekstualny – punktem wyjścia są relacje między tekstami (i autorami), a wykładnia polega na określaniu funkcji intertekstualnych relacji w tekście i kontekście, niekoniecznie tylko literackim. Na płaszczyźnie ideowej usiłuję zdyskontować konsekwencje poststrukturalistycznej dekonstrukcji podmiotu, ale u podstaw tego zamierzenia leży proste przekonanie: literaturę piszą i czytają ludzie. Powody tego są zwykle różne, ale jedno pozostaje niezmienne. Pisanie to personalny agon, próba wyzwolenia się „Uczniów” spod wpływu „Mistrzów”, usiłowanie wybicia się na artystyczną oryginalność i ideową niezależność. Literatura jest kształtem, jaki autorzy nadają światu i sobie samym. Te opisy czasem nie przystają do oczekiwań, mają określone ideologiczne konsekwencje – i dlatego warto się o nie spierać. Takim sporem jest literatura. Na płaszczyźnie dyskursywnej charakterystyczne dla mojego podejścia jest to, że z premedytacją i upodobaniem odmieniam języki interpretacyjne: poststrukturalistycznej intertekstualności, nowego historycyzmu, poetyki kulturowej, psychoanalizy, gender studies, queer theory. O tych wyborach przesądza kryterium pragmatyczne: ten dyskurs, kontekst jest dobry, którego zastosowanie przydaje się w interpretacji.
Powrót
