---

Publikacja „Zwrot ekologiczny w edukacji i kulturze. Nowa wrażliwość młodego pokolenia” pod redakcją Sabiny Walerii Świtały, Justyny Zając, Justyny Szumańskiej, Anny Maciejewskiej i Doroty Michułki to wielogłosowa refleksja nad rolą edukacji, literatury i sztuki w kształtowaniu świadomości, empatii i sprawczości ekologicznej młodych ludzi.
Książka ukazuje się w serii „Kultura Literacka Dzieci i Młodzieży” i jest efektem współpracy badaczy reprezentujących różne dziedziny nauk humanistycznych i przyrodniczych.

Zwrot ekologiczny w edukacji i kulturze. Nowa wrażliwość młodego pokolenia

Tom podzielony jest na pięć części, z których każda proponuje inne spojrzenie na zagadnienia związane z szeroko rozumianą ekologią:

1. Kierunki zmian w edukacji ekologicznej – Artykuły w tej części koncentrują się na wyzwaniach współczesnej edukacji i roli nauczycieli w kształtowaniu kompetencji klimatycznej. To m.in. wywiad z prof. Markiem Oziewiczem, który podkreśla, że klucz do transformacji cywilizacyjnej tkwi w uniwersalnej edukacji klimatycznej, rozwijającej zarówno wiedzę naukową, jak i kompetencje narracyjne, emocjonalne oraz społeczne.
2. Uwrażliwianie na przyrodę w teorii i praktyce szkolnej – Autorzy analizują, jak literatura, poezja i historia edukacji mogą służyć budowaniu empatii wobec natury. Przykłady obejmują zarówno historyczne podejście do edukacji przyrodniczej, jak i współczesne praktyki dydaktyczne, np. analizę poezji Urszuli Zajączkowskiej czy lekturę „Mirabelki” Cezarego Harasimowicza w kontekście antropomorfizacji przyrody i pamięci kulturowej.
3. Lęk i troska o mikro- i makroprzestrzenie przyrody w narracjach (nie tylko) dla młodych odbiorców – Część ta skupia się na literackich obrazach lęku klimatycznego, troski o środowisko i sposobach oswajania trudnych emocji przez młodych ludzi. Omawiane są tu m.in. szwedzkie książki informacyjne, proekologiczne style narracji w literaturze dla dzieci oraz topos ogrodu jako przestrzeni azylu dla zagrożonej natury.
4. Literackie obrazy innych i/lub nie-ludzkich w perspektywie ekologicznej – Autorzy badają, jak współczesna literatura dziecięco-młodzieżowa przełamuje antropocentryczne schematy, ukazując podmiotowość i sprawczość nie-ludzkich bohaterów. Przykłady obejmują m.in. analizę „Gdzie śpiewają raki” Delii Owens czy ekokomiksy Huberta Reevesa.
5. Sztuka i kultura w ekologicznym dyskursie – Ostatnia część tomu poświęcona jest roli teatru, muzyki, performansu i ikonografii w kształtowaniu wrażliwości ekologicznej. Autorzy pokazują, jak różne formy twórczości artystycznej mogą inspirować do refleksji i aktywności na rzecz ochrony przyrody.

Dlaczego ta książka jest istotna?

Publikacja stanowi odpowiedź na wyzwania XXI wieku, w których kryzys klimatyczny i degradacja środowiska stają się centralnymi problemami społecznymi, edukacyjnymi i kulturowymi. Książka:

• Integruje perspektywy nauk humanistycznych i przyrodniczych – pokazuje, jak ważne jest holistyczne podejście do edukacji ekologicznej, łączące wiedzę naukową z wartościami, empatią i sprawczością.
• Akcentuje rolę literatury i sztuki – jako narzędzi budowania świadomości, wyobraźni i etycznej odpowiedzialności za świat ludzi i nie-ludzi.
• Promuje nowe strategie dydaktyczne – zachęca do wykorzystania ekokrytyki, empatii ekologicznej i aktywizujących metod pracy z tekstem literackim i kulturą.
• Inspiruje do zmiany – publikacja nie tylko diagnozuje problemy, ale też wskazuje konkretne rozwiązania i przykłady dobrych praktyk, które mogą być wdrażane w szkołach, bibliotekach i instytucjach kultury.

Książka przywołuje model budowania empatii ekologicznej, oparty na relacyjnym myśleniu i przyjmowaniu perspektywy więcej-niż-ludzkiej, co pozwala młodym ludziom dostrzec współzależność wszystkich form życia. Autorzy podkreślają, że współczesna ekokrytyka nie ogranicza się do analizy tekstów, ale staje się narzędziem zmiany społecznej i języka, którym mówimy o środowisku.
Tom zawiera opisy konkretnych działań edukacyjnych, takich jak praca z mapami pojęciowymi, storytellingiem ekologicznym, czytaniem empatycznym i projektami artystycznymi, które wzmacniają kompetencje klimatyczne uczniów1.

„Zwrot ekologiczny w edukacji i kulturze” to książka, która redefiniuje rolę edukacji, literatury i sztuki w dobie antropocenu. Stanowi inspirację do budowania nowej wrażliwości młodego pokolenia – otwartej na świat, empatycznej, sprawczej i gotowej do odpowiedzialnego działania na rzecz przyszłości planety. To lektura nie tylko dla nauczycieli i badaczy, ale dla wszystkich, którzy chcą zrozumieć i współtworzyć ekologiczną zmianę w kulturze i edukacji.

Zobacz pozostałe książki z serii: Kultura Literacka Dzieci i Młodzieży | Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego

Powrót