ZAPOWIEDŹ: Duże miasta jako obszary źródłowe i docelowe migracji międzygminnych w Polsce

Miło nam zapowiedzieć koleją publikację, która niebawem pojawi się naszym nakładem. Będzie to książka o tym, jak największe aglomeracje w Polsce wpływają na migracje wewnętrzne i przemiany demograficzne między 2002 a 2018 rokiem. Zaskakujące wnioski i nowe spojrzenie na ruchy ludności.

Jak zmienia się Polska przez ruchy ludności? „Duże miasta jako obszary źródłowe i docelowe migracji międzygminnych w Polsce” Mateusza Długosza to dogłębna analiza migracji międzygminnych i roli aglomeracji w kształtowaniu przestrzeni – idealna dla tych, którzy chcą zrozumieć, gdzie i dlaczego dziś naprawdę „się mieszka”.

Dlaczego ludzie decydują się na zmianę miejsca zamieszkania, niekiedy kilkukrotnie w ciągu życia?

Jakie skutki mają te decyzje dla układu społecznego i przestrzennego kraju? W swojej książce „Duże miasta jako obszary źródłowe i docelowe migracji międzygminnych w Polsce” Mateusz Długosz koncentruje się na analizie wpływu największych aglomeracji – Warszawy, Krakowa, Wrocławia, Łodzi, Poznania i Trójmiasta – na przemiany demograficzne oraz mechanizmy kształtujące ruchy migracyjne.

Autor bada przemiany demograficzne i społeczne w latach 2002–2018 pod kątem ich wpływu na decyzje migracyjne. Czy zasięg oddziaływania dużych miast na okolice zmienia się w zależności od odległości? Jakie czynniki mają wpływ na skalę tych ruchów? Monografia, dostarczając odpowiedzi na te pytania, nie ogranicza się do klasycznych zjawisk, takich jak suburbanizacja, czyli wyprowadzanie się ludności do stref podmiejskich, lecz dodaje również nowe spojrzenie na kontrurbanizację — zjawisko, w którym migranci szukają spokoju i uroków w mniej zaludnionych, bardziej malowniczych miejscach.

Oprócz szeregu danych i analiz, które znalazły się w książce, autor posługuje się również nowatorską metodą delimitacji, pozwalającą wyznaczyć zasięg migracji i określić, w jakich gminach największe miasta najsilniej wpływają na procesy migracyjne. To nieocenione źródło wiedzy dla badaczy, geopolityków i innych osób zainteresowanych zjawiskami migracyjnymi i urbanizacyjnymi.

Książka „Duże miasta…” to pozycja skierowana do badaczy i studentów geografii, socjologii, urbanistyki i polityki przestrzennej, a także dla praktyków zajmujących się planowaniem przestrzennym i analizą danych demograficznych. Przyda się również samorządowcom, analitykom polityki miejskiej i każdemu, kto chce zrozumieć mechanizmy migracji wewnętrznych w Polsce w XXI wieku.

Oto fragment WPROWADZENIA:

1.1. Wprowadzenie
Historia rozwoju ludzkości jest w dużym stopniu związana z migracjami, które towarzyszą człowiekowi od zarania dziejów. Już w paleolicie można było zaobserwować duże przemieszczenia ludności prowadzące do redystrybucji przestrzennej gatunku Homo sapiens z Afryki na wszystkie kontynenty (Renfrew, Bahn 2002). Dopiero rewolucja neolityczna doprowadziła do ustania wielkiego exodusu ludności, a jednocześnie początku osiadłego trybu życia, który rozpoczął etap gospodarki wytwarzającej, opartej na hodowli zwierząt i uprawie roślin (Lech 1988). Wydarzenie to nie powstrzymało jednak ludzi od podejmowania decyzji o zmianie miejsca zamieszkania. Człowiek, mimo przejścia na osiadły tryb życia, wciąż poszukiwał miejsca, w którym mógłby znaleźć najbardziej sprzyjające mu warunki funkcjonowania. Jego silna zależność od warunków środowiskowych powodowała, że na początku rozwoju cywilizacyjnego przepływy ludności miały charakter zbiorowy, a nie indywidualny (Okólski 2005).

Migracje są więc w pewnym wymiarze wpisane w genotyp człowieka, powodując, że od początku istnienia gatunku ludzkiego, zmienia on swoje miejsce zamieszkania. Powszechność tego zjawiska powodowała, że
wątek migracyjny był kanwą do powstawania licznych tekstów kultury odnoszących się do motywu homo viator, czyli człowieka wędrującego, będącego w drodze. Skupiając jednak uwagę na naukowym podejściu do migracji, warto zauważyć, że badania jej dotyczące są wielowątkowe. Chęć poznania powodów, dla których człowiek migruje, czasu, miejsca, warunków w jakich migracja zachodzi, chęć poznania cech osób, które zmieniają miejsce zamieszkania, a także szerokie spektrum oddziaływania na różne sfery życia prowadzi do sytuacji, że migracje są przedmiotem interdyscyplinarnego dyskursu naukowego. Stanowią przez to problem badawczy naukowców reprezentujących różne dyscypliny naukowe, jak na przykład prawo, politologię, antropologię, psychologię, demografię, socjologię i ekonomię (Etzo 2008; Brettell, Hollifield 2014). Warto w tym miejscu wskazać, że same migracje, będąc zjawiskiem społecznym, które związane jest z szeroko rozumianą ruchliwością społeczną (por. Jędrzejczyk 2001), zachodzą w konkretnej przestrzeni, co pozwala je nazwać również zjawiskiem przestrzennym i tym samym — problemem badawczym geografów.

Migracje są współcześnie jednym z ważniejszych procesów ludnościowych (Zhang et al. 2020). Wzrost intensywności procesów globalizacyjnych, który pociąga za sobą wzrost liczby przemieszczeń ludności (Czerny 2005), powoduje, że większa uwaga badaczy skupiona jest na migracjach zagranicznych (Długosz, Szmytkie 2021). Według S. Castelsa et al. (1998) współcześnie mamy do czynienia z wiekiem migracji międzynarodowych, z uwagi na dużą liczbę uczestników tego ruchu wędrówkowego, na co zwrócił uwagę w swojej pracy również King (2013). Jednocześnie warto zauważyć, że stosunkowo niewielką uwagę przywiązuje się do wewnętrznych ruchów wędrówkowych. Jest to zadziwiające, gdy zwróci się uwagę na skalę przemieszczeń zachodzących wewnątrz danego kraju, która jest zazwyczaj większa niż tych związanych z przekraczaniem granicy państwowej. Szacuje się, że w 2019 roku1 272 mln osób mieszkało poza krajem swojego urodzenia, jednak zestawiając z tym liczbę migrantów wewnętrznych w poszczególnych krajach świata uzyskuje się zdecydowanie większą wartość wolumenu migracji. W samych Chinach jest to około 100 mln takich osób (King, Skeldon 2010), Indiach około 326 mln osób (Srivastava 2012), co przewyższa łączna liczbę migrantów w ruchu zagranicznym na całym świecie. Szacuje się, że w 2000 roku globalna liczba migrantów wewnętrznych wynosiła 740 milionów osób (Skeldon 2017). Można więc jednoznacznie dostrzec ewidentną liczbową przewagę migracji wewnętrznych, przy jednoczesnym niedostatku prac naukowych poświęconych tej tematyce.

Dlaczego warto sięgnąć po tę książkę?

• Aktualność i praktyczne znaczenie – analizuje dane z lat 2002–2018, pokazując realne trendy, które nadal kształtują przestrzeń Polski.
• Nowatorskie podejście – zastosowanie autorskiej metody delimitacji umożliwia precyzyjne określenie zasięgu migracyjnego wpływu dużych miast.
• Kompleksowe ujęcie tematu – książka łączy analizę danych z refleksją teoretyczną, co czyni ją wartościową zarówno dla praktyków, jak i naukowców.
• Przydatność dla polityki lokalnej – to cenne źródło wiedzy dla samorządowców i urbanistów, planujących rozwój przestrzenny w oparciu o realne migracyjne trendy.

O AUTORZE:

Mateusz Długosz – doktor w dyscyplinie geografia społeczno-ekonomiczna i gospodarka przestrzenna (2024), absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego. Zainteresowania badawcze: zagadnienia demograficzne i migracyjne, ze szczególnym uwzględnieniem depopulacji oraz roli dużych miast w systemie migracji wewnętrznych w Polsce. Na co dzień nauczyciel geografii w jednym z wrocławskich liceów ogólnokształcących. Więcej.