0 0,00 

Zapowiedź: Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich i ziemskich ziemi chełmskiej z XVII wieku

21/01/2025
Zapowiedź: Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich i ziemskich ziemi chełmskiej z XVII wieku

Już niebawem ukaże się naszym nakładem publikacja, która uzupełnia poprzednie wydawnictwa źródłowe z tego okresu, prezentująca akty ostatniej woli szlachty w XVII wieku, z terenów ziemi chełmskiej. Szczególnie zainteresuje historyków, genealogów, kulturoznawców i badaczy mentalności zbiorowej. Może również zaciekawić miłośników historii, którzy chcieliby lepiej poznać codzienne życie, troski i wyzwania szlachty XVII wieku. Warto do niej zajrzeć także w kontekście rozwoju edukacji humanistycznej, jako przykład źródła historycznego o niezwykłej wartości poznawczej.

„Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich i ziemskich ziemi chełmskiej z XVII wieku” pod redakcją Pawła Klinta, Julii Pomian i Konrada Rzemienieckiego to zbiór blisko 180 testamentów stanowiących cenne źródło informacji o mentalności i codziennym życiu polskiej szlachty XVII wieku.

Dokumenty te to nie tylko formalne zapisy dotyczące przekazywania majątku spadkobiercom, ale również refleksje nad życiem, pożegnanie ze światem doczesnym oraz wyraz osobistych przekonań. W testamentach szlachta wyznawała swoją wiarę, określała sposób przeprowadzenia pogrzebu i przekazywała wsparcie finansowe wybranym instytucjom kościelnym.

Książka zawiera zbiór testamentów spisanych zarówno przez magnatów (między innymi Koniecpolskiego i Ossolińską), jak i średniozamożną i ubogą szlachtę z ziemi chełmskiej — etnicznego pogranicza polsko-ruskiego. Powstawały zarówno w okresie pokoju, jak i podczas wojen toczonych na terenie Rzeczypospolitej, dlatego część z testamentów wyszła spod piór żołnierzy, niejednokrotnie rezydujących w obozach wojskowych. Znajdziemy wśród tych źródeł również ostatnią wolę szlachcica skazanego na śmierć czy dotkniętego epidemią.

Publikacja jest jedną z kilku planowanych w projekcie naukowym finansowanym przez Ministerstwo Edukacji i Nauki w ramach „Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki„. W kolejnych latach ukażą się wydawnictwa źródłowe zawierające testamenty szlacheckie z obszaru województwa bełskiego, ziemi przemyskiej i lwowskiej, prezentujące niepublikowane dotąd dokumenty z XVII wieku.

Dlaczego warto sięgnąć po tę książkę?

Bo to coś więcej niż historyczny zapis – to inspirujące źródło wiedzy, które wciąga, zaskakuje i pozwala zrozumieć mentalność naszych przodków. Książka może stać się również niezastąpionym narzędziem w badaniach interdyscyplinarnych, łącząc historię, socjologię, antropologię czy kulturoznawstwo.

Co jeszcze wartościowego znajdziemy w środku:

  1. Unikalne spojrzenie na mentalność epoki – Testamenty ukazują system wartości, wiarę i priorytety szlachty w XVII wieku, dając wgląd w duchową i kulturową codzienność tamtych czasów.
  2. Bogactwo informacji historycznych – Oprócz spraw związanych z majątkiem, dokumenty zawierają opisy osobistych przeżyć, wydarzeń z życia codziennego oraz relacji rodzinnych, które niejednokrotnie wzbogacają naszą wiedzę o realiach epoki.
  3. Zróżnicowanie społeczno-ekonomiczne – Zbiór obejmuje testamenty zarówno magnatów, jak i przedstawicieli mniej zamożnej szlachty, co pozwala lepiej zrozumieć różnorodność doświadczeń społecznych.
  4. Kontekst historyczny i wojenny – Testamenty pisane w czasie konfliktów zbrojnych czy epidemii ukazują dramatyczne chwile w życiu ówczesnych ludzi, co stanowi ważny element badań nad historią Rzeczypospolitej.

Zachętą niech będą słowa z recenzji, w której dr hab. Jacek Pielas zwraca uwagę na wartość naukową publikacji oraz wkład w badania nad staropolską historią społeczną i obyczajową.

Najcenniejszym aspektem książki jest opublikowanie źródeł historycznych w postaci testamentów szlacheckich z XVII wieku, co pozwala analizować wiele aspektów życia społecznego, kulturowego i gospodarczego tej epoki. Redaktorzy zadbali o szczegółowy komentarz naukowy oraz wysoki poziom edytorski.

Testamenty szlachty prezentują bardzo zróżnicowane wątki. Oczywiście dominują sprawy ostateczne, także dotyczące tego, jak ma wyglądać pogrzeb autora testamentu: „O to proszę, aby szarem suknym niebogato kupionym trumna obita była i jednem koniem do kościoła odwiezione, a nie w grobie, lecz dół jako najgłębiej wykopawszy przed ołtarzem wielkim wpus(z)-czene było” (testament Tomasza Chojeckiego podstarościego krasnostawskiego z 1665 roku).
Jednak znajdujemy w nich także informacje dotyczące życia osobistego testatorów: „Z której to małżonki przed oczy moje w starości mojej dał mi Pan Najwyższy na pociechę córkę pierworodną na imię Bogumiła. Daj to Panie Boże, aby Mu tak jako i o(j)ciec służyła do śmierci i w Nim samym cale ufała. Ta się
urodziła ze wtorku na środę przed Świątki, jako zowią Zielonymi, pod znakiem Lwa w roku tysiąc sześćset sześćdziesiątego wtórego
” (testament Piotra Latyczyńskiego z 1670 roku).

Testamenty te oferują bogaty wgląd w życie szlachty, wojskowych oraz osób z wyższych sfer, które miały wpływ na kształtowanie historii Polski XVII wieku. Wewnątrz znajdują się testamenty m.in. takich osób, jak:

Paweł Chyliński – znany działacz społeczny, postać wybitna w XVII wieku, której testament daje cenne informacje o ówczesnych realiach społecznych.
Jerzy Budziszewski – rotmistrz wojsk koronnych, jedna z ważniejszych postaci wojskowych tego okresu.
Anna Stogniewowa – postać z arystokratycznych kręgów, której testament odzwierciedla życie wyższej szlachty.
Stanisław Koniecpolski – rotmistrz wojsk koronnych, znacząca figura w historii Polski, której testament jest cennym dokumentem.
Stefan z Pękosławia Regowski – znany wojskowy, którego testament jest częścią historii polskich wojsk XVII wieku.
Mikołaj Pełczyński – postać związana z wojskiem, której testament dodaje kontekstu do polityki. wojskowej.
Krystyna z Tyszkiewiczów – wdowa po Konstantym Jelcu, podstolim kijowskim, znana z arystokratycznych powiązań.
Mikołaj Niezabitowski – figura w polskim sądownictwie, której testament dostarcza cennych informacji o życiu szlacheckim.
Piotr Nieliski – sędzia ziemski, którego testament jest jednym z bardziej rozpoznawalnych dokumentów z tego okresu.
Florian Wodziański – porucznik wojsk koronnych, jego testament przybliża realia życia wojskowego XVII wieku.

Wielkimi zaletami publikacji są: profesjonalne przygotowanie wydania, w tym szczegółowy aparat krytyczny i przypisy, które ułatwiają korzystanie ze zbioru, różnorodność testamentów, która pozwala na badanie różnych aspektów życia szlachty, od spraw rodzinnych po kwestie religijne, znaczenie publikacji dla rozwoju polskiej historiografii, szczególnie w obszarze badań nad staropolską szlachtą.

Ta wyjątkowa publikacja to prawdziwa skarbnica wiedzy o kulturze materialnej i duchowej XVII-wiecznej Rzeczypospolitej. Dzięki pracy redaktorów, którzy z ogromną starannością zgromadzili i opracowali blisko 180 testamentów szlachty, zyskujemy niezwykły wgląd w świat pełen wartości, emocji i codziennych wyzwań.

Powrót

Przeczytaj również